Przypominam sobie pacjenta, który przyszedł na wizytę do naszej kliniki w Poznaniu i od razu powiedział: „Panie doktorze, buty zrobiły się jakieś ciasne”. Był przekonany, że to wina nowych botków. Gdy zapytałem o zadyszkę, tylko się uśmiechnął: „No wie pan, pięćdziesiąt osiem lat, trochę nadwagi… Ciężej już wchodzić po schodach”. Nie miał pojęcia, że jego serce od miesięcy pracowało na granicy wytrzymałości, a ciało od dawna próbowało to zasygnalizować.

Po badaniu diagnoza była jasna: niewydolność serca drugiego stopnia. Dobra wiadomość – zdążyliśmy w ostatniej chwili. Zła – pół roku zwłoki i mogłoby być za późno.

Przez siedemnaście lat pracy jako kardiolog widziałem setki podobnych historii. Ludzie ignorują obrzęki nóg i zadyszkę – dwa pierwsze, głośne „dzwonki alarmowe”, jakie wysyła serce, gdy zaczyna słabnąć. Zobaczmy, dlaczego nie wolno ich lekceważyć i kiedy trzeba natychmiast skonsultować się z kardiologiem.

CZYM JEST NIEWYDOLNOŚĆ SERCA – GDY „SILNIK” ZACZYNA ZAWODZIĆ

Niewydolność serca to nie jedna choroba, ale stan, w którym serce nie nadąża z pompowaniem krwi. Wyobraź sobie pompę, która pracuje coraz wolniej. Krew zaczyna zalegać w żyłach, narządy dostają mniej tlenu i składników odżywczych. Organizm próbuje ratować sytuację – uruchamia mechanizmy kompensacyjne, które tylko na chwilę maskują problem.

Podstępność tej choroby polega na tym, że rozwija się cicho. Dziś szybciej się męczysz, za miesiąc zauważasz lekkie puchnięcie kostek wieczorem, za kilka miesięcy przystajesz na każdym piętrze. A gdy w końcu trafiasz do lekarza – proces jest już zaawansowany.

Przyczyn może być wiele: choroba wieńcowa, nadciśnienie, wady zastawek, kardiomiopatia, arytmie. Ale objawy niemal zawsze są podobne – przede wszystkim obrzęki i zadyszka.

OBRZĘKI NÓG – PIERWSZY SYGNAŁ PRZECIĄŻONEGO SERCA

Wielu pacjentów sądzi, że obrzęki nóg to problem nerek albo żylaków. Czasem tak jest, ale gdy winne jest serce – mechanizm wygląda inaczej.

JAK POWSTAJĄ OBRZĘKI?

Gdy serce traci siłę, krew nie krąży prawidłowo i zaczyna zalegać w żyłach – głównie nóg. Grawitacja robi swoje, ciśnienie w naczyniach rośnie, a płyn przenika do tkanek. Efekt? Obrzęk.

Jednocześnie nerki, które dostają mniej krwi, „myślą”, że organizm się odwodnił i zaczynają zatrzymywać wodę oraz sód. I tak błędne koło się zamyka – płynów przybywa, obrzęki rosną.

JAK ROZPOZNAĆ OBRZĘKI SERCOWE?

• Symetria: puchną obie nogi równomiernie – od stóp i kostek w górę.
• Pora dnia: nasilają się wieczorem, rano mogą się zmniejszać (na początku choroby).
• Ślad po ucisku: po naciśnięciu palcem zostaje dołek, który powoli znika.
• Postęp: obrzęki z czasem sięgają wyżej – łydek, ud, a nawet brzucha.
• Objawy towarzyszące: zmęczenie, przyspieszony puls, zadyszka.

Zawsze powtarzam pacjentom: jeśli obrzęki znikają po nocy – to dopiero początek. Jeśli są widoczne rano i wieczorem – choroba postępuje. A gdy zaczyna puchnąć brzuch, twarz czy lędźwie – to już poważny sygnał ostrzegawczy. Trzeba działać natychmiast.

ZADYSZKA – GDY ZACZYNA BRAKOWAĆ POWIETRZA

Zadyszka to drugi najważniejszy objaw niewydolności serca. Często właśnie ona skłania ludzi do wizyty u lekarza – bo z opuchniętymi nogami można jeszcze chodzić, ale gdy brakuje tchu, nie da się tego zignorować.

DLACZEGO SIĘ POJAWIA?

Gdy serce słabnie, krew zaczyna zalegać w płucach. Pęcherzyki płucne – maleńkie „baloniki”, w których zachodzi wymiana tlenu – wypełniają się płynem. To tzw. zastój w krążeniu płucnym. Organizm nie dostaje tlenu, więc zaczynasz oddychać częściej i głębiej. Czujesz duszność.

RODZAJE ZADYSZKI

• Przy wysiłku: wchodzenie po schodach, szybki marsz – coś, co kiedyś było łatwe, nagle męczy.
• Ortopenia: duszność w pozycji leżącej – musisz spać na kilku poduszkach, bo inaczej nie możesz złapać oddechu.
• Nocna duszność napadowa: budzisz się w nocy z uczuciem duszenia, wybiegasz do okna, łapiesz powietrze – to klasyczny objaw zaawansowanej niewydolności.
• Zadyszka w spoczynku: czujesz brak tchu nawet siedząc – stan alarmowy, wymaga natychmiastowej pomocy.

Zadyszka sercowa nasila się w pozycji leżącej, towarzyszą jej obrzęki i przyspieszone tętno. Czasem pojawia się też kaszel z różową, pienistą plwociną. Po tabletce moczopędnej może być chwilowa ulga – ale to nie znaczy, że można leczyć się samemu.

INNE SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE

Obrzęki i zadyszka to dopiero początek. Na co jeszcze trzeba zwrócić uwagę?

• Szybkie męczenie się – organizm dostaje za mało tlenu, więc energii brakuje szybciej.
• Kołatanie serca – serce próbuje nadrobić słabość, bijąc szybciej.
• Kaszle w nocy – gdy leżysz, krew zalega w płucach.
• Nocne wizyty w toalecie – nerki pracują inaczej, bo krążenie się zmienia.
• Utrata apetytu, nudności – efekt zastoju w wątrobie i układzie trawiennym.
• Zawroty głowy, problemy z koncentracją – mózg dostaje mniej tlenu.

KTO JEST NAJBARDZIEJ NARAŻONY?

Niewydolność serca nie pojawia się znikąd. Zwykle to efekt lat zaniedbań i nieleczonych chorób. W grupie ryzyka są osoby z:

• nadciśnieniem tętniczym,
• chorobą wieńcową lub po zawale,
• wadami zastawek,
• arytmią (zwłaszcza migotaniem przedsionków),
• cukrzycą,
• otyłością,
• nałogiem palenia i alkoholu,
• wiekem powyżej 65 lat,
• rodzinną historią chorób sercowo-naczyniowych.

Masz choć jeden z tych czynników? Nie odkładaj wizyty – profilaktyka to najprostsza forma ochrony życia.

DIAGNOSTYKA W KLINICE ZDROWOMEDICAL

Gdy pacjent trafia do naszej kliniki w Poznaniu z obrzękami i zadyszką, zaczynamy od pełnej diagnostyki: Wywiad i badanie: pytania o objawy, badanie fizykalne, pomiar ciśnienia i tętna. EKG: ocena rytmu, ewentualnych zawałów, przerostu komór. ECHO-KG: USG serca – ocenia pracę komór, zastawek, frakcję wyrzutu (norma 55–70%). Badania krwi: BNP/NT-proBNP, ocena nerek, wątroby, tarczycy. RTG klatki piersiowej: pokazuje zastój w płucach i powiększenie serca. Dodatkowe badania: Holter, testy wysiłkowe, koronarografia, rezonans serca. Większość badań wykonujemy w ciągu jednej–dwóch wizyt, bez długiego oczekiwania.

LECZENIE NIEWYDOLNOŚCI SERCA – WSPÓŁCZESNE PODEJŚCIE

Leczenie to nie jednorazowy zabieg, lecz proces – połączenie terapii farmakologicznej i zmiany stylu życia. Dobra wiadomość? Przy odpowiednim podejściu można żyć długo i aktywnie.

TERAPIA FARMAKOLOGICZNA

• Inhibitory ACE lub sartany – odciążają serce.
• Beta-blokery – spowalniają puls.
• Diuretyki – usuwają nadmiar płynów.
• Antagoniści aldosteronu – poprawiają rokowania.
• Inhibitory SGLT2 – nowoczesna i skuteczna grupa leków.

Uwaga: leczenie zawsze dobiera lekarz. Samodzielne eksperymenty są niebezpieczne.

ZMIANA STYLU ŻYCIA

• Ogranicz płyny do 1,5–2 l dziennie.
• Sól – maksymalnie 5 g na dobę.
• Kontroluj wagę – nagły przyrost to sygnał alarmowy.
• Ćwicz umiarkowanie – ani za dużo, ani za mało.
• Rzuć palenie i alkohol.
• Dbaj o ciśnienie, cukier i cholesterol.

LECZENIE ZABIEGOWE

W cięższych przypadkach potrzebne są zabiegi: implantacja stymulatora, defibrylatora, operacje zastawek, a w ostateczności – przeszczep serca.

KIEDY PILNIE DO KARDIOLOGA?

Nie czekaj, jeśli pojawią się:

• nagła duszność lub uczucie dławienia,
• ból w klatce piersiowej,
• pienista, różowa plwocina,
• omdlenie lub silne zawroty głowy,
• nagły przyrost obrzęków,
• kołatanie serca, dezorientacja.

W takich przypadkach – dzwoń po pogotowie!

Jeśli objawy narastają stopniowo – zarezerwuj wizytę u kardiologa jak najszybciej. W ZdrowoMedical możesz to zrobić od ręki, również online.

WNIOSKI – TWOJE SERCE MÓWI, SŁUCHAJ GO

Nie uwierzysz, jak często zwykła wizyta ratuje życie. Obrzęki nóg i zadyszka to nie „zmęczenie” ani „wiek”, lecz sygnał ostrzegawczy. Nowoczesna kardiologia – także w naszej klinice ZdrowoMedical w Poznaniu – daje ogromne możliwości diagnostyki i leczenia.

Nie zwlekaj. Niewydolność serca to nie wyrok, jeśli zareagujesz na czas. Lepiej przyjść z fałszywym alarmem, niż trafić do szpitala z ciężką postacią choroby. Dbaj o siebie i reaguj, gdy serce daje znać, że potrzebuje pomocy.